Πετρελαιοκίνητη Αντλία
Ενα από τα σημαντικότερα έργα τα οποία έγιναν στην παλιά Νεράιδα ήταν το δίκτυο της Υδρευσης και Αρδευσης.
Οι πολλές πηγές που ανάβλυζαν από τις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα και η μικρή υψομετρική διαφορά (47,70 μέτρα) είναι ο λόγος, για το οποίο το 1958 το Κοινοτικό Συμβούλιο, αποτελούμενο από τον πρόεδρο Ιωάννη Κοτζαμπουγιούκη, αντιπρόεδρο Σάββα Χατζηιωαννίδη και μέλη τον Ιάκωβο Βαΐζογλου, Ιωάννη Λαμπούκογλου και Ιωάννη Παπαδόπουλο, αποφάσισε να κατασκευάσει το δίκτυο ύδρευσης των κατοίκων και άρδευσης 120 στρεμμάτων, τα οποία βρίσκονταν ανατολικά της Νεράιδας (προς τα Ιμερα) και 80 στρεμμάτων τα οποία βρίσκονταν νότια της Νεράιδας, προβλέποντας επίσης την άρδευση των μικρών λαχανόκηπων των οποίων είχε κάθε οικογένεια, για τις καθημερινές της ανάγκες διατροφής.
Για το σκοπό αυτό έγιναν τρείς μελέτες από την υπηρεσία ΤΥΔΚ της Νομαρχίας Κοζάνης και χρηματοδοτήθηκαν είτε με δάνεια, είτε με δωρεές(επιχορηγήσεις) της Νομαρχίας χρησιμοποιώντας το Πρόγραμμα Μικρών Κοινωφελών Εργων (ΜΚΕ), είτε χρησιμοποιώντας τον θεσμό της προσωπικής εργασίας.
Η πρώτη μελέτη προέβλεπε την κατασκευή του εσωτερικού δικτύου ύδρευσης.
Η δεύτερη την κατασκευή της δεξαμενής ύδρευσης και του καναλιού άρδευσης.
Η τρίτη μελέτη περιελάμβανε την κατασκευή κτηρίου του αντλιοστασίου, την προμήθεια της αντλίας, του πετρελαιοκινητήρα και την σύνδεση του αντλιοστασίου με την δεξαμενή.
Το κόστος του συνόλου των έργων των τριών μελετών καλύφθηκαν
1) Με τρία δάνεια το ένα 50.000 πενταετές άτοκο, το δεύτερο 30.000 και το τρίτο 50.000 δεκαετές άτοκο , για το οποίο δεσμεύτηκε το Κοινοτικό Συμβούλιο, στα τέσσερα πρώτα χρόνια να εγγράφει αντίστοιχη πίστωση της ετήσιας δόσης του δανείου στο προϋπολογισμό και στην συνέχεια, για τα επόμενα χρόνια να δεσμεύσει τις επιχορηγήσεις, οι οποίες προέρχονται από τον φόρο κατανάλωσης του καπνού και της πώλησης των αγροτικών και κτηνοτροφικών προϊόντων.
2) Με τμηματικές δωρεές (επιχορηγήσεις) συνόλου 195.000, από το πρόγραμμα ΜΚΕ της Νομαρχίας
3) Επι πλέον χρησιμοποιώντας τον θεσμό της προσωπικής εργασίας και επιβολής πρόσθετων τελών ύδρευσης και άρδευσης, όπως με την απόφαση 16/28-2-1960 επιβάλλεται πάγιο ετήσιο τέλος ύδρευσης 20δρχ
Για την εγκατάσταση προμηθεύτηκε
Μία κεντρόφυγος Αντλία παροχής 53 m3/h, ύψος αναρρόφησης 5,20μ και ύψος μεταφοράς 70 ατμόσφαιρες
Ενα πετρελαιοκινητήρα 25 με 30 ίππους, εσωτερικής καύσης τύπου Σούπερντήζελ, κάθετος, ξηρός, τετράγωνος, δικύλινδρος, υδρόψυκτος, 1500στρ/λ, με εκκίνηση χωρίς προθέρμανση, με μίζα ή χωρίς μίζα. Ο Πετρελαιοκινητήρας αυτός αντικαταστάθηκε , λόγω των πολύ συχνών βλαβών με μεγαλύτερο των 60 ίππων.
Επίσης για το αντλητικό συγκρότημα, 300 μέτρα αμιαντοτσιμεντοσωλήνα φ125, 3 μέτρα φ50, 111 τεμ. Συνδέσμων φ125 και 15 τεμ φ50
Τα έργα τελείωσαν τον Απρίλιο του 1960, ως χειριστής του συγκροτήματος ορίζεται ο Στυλιανός Παμπούκογλου, ο οποίος αναλαμβάνει και τον προγραμματισμό των αρδεύσεων.
Το κτήριο του Αντλητικού Συγκροτήματος ήταν σημείο συνάντησης των παιδιών τα καλοκαίρια.
Από το χαμηλότερο σημείο του κτηρίου σκαρφάλωναν πάνω στην τσιμεντένια πλάκα, για να στεγνώσουν ή να μοιράσουν τα ψάρια που είχαν πιάσει με τα χέρια.
Πάνω στην τσιμεντένια πλάκα χάρασσαν με μια αιχμηρή πέτρα ή κεραμίδα, το αγαπημένο τους παιχνίδι την τρίλιζα και παίζανε μέχρι να βραδιάσει.
Υδροκίνητος Αντλητική Μηχανή
Το Φθινόπωρο του 1960 παρουσιάζεται ο ευρεσιτέχνης μηχανικός Θεόδωρος Ντόντος, από τον Πειραιά και προτείνει στον πρόεδρο Ιωάννη Κοτζαμπουγιούκη την δωρεάν εγκατάσταση μιας Υδροκίνητης αντλίας στην θέση πλατάνια ή παλιόμυλος.
Η πρόταση ψηφίζεται ομόφωνα από το Κοινοτικό Συμβούλιο (80/13/11/1960) και προστίθεται στον προϋπολογισμό του 1961 με την πρόχειρη εκτίμηση των 200.000 δρχ
Το έργο περιλαμβάνει την κατασκευή φράγματος, την ανύψωση μέχρι του σημείου που να οδηγείται το νερό με φυσική ροή, μέσου καναλιού στους αγρούς των 120 στρεμμάτων.
Μετά την επιτυχία της λειτουργίας της Υδροκίνητης Αντλίας στην θέση Πλατάνια ή Παλιόμυλος, το οποίο τελικά κόστισε 47.855 δρχ, αποφασίζεται να κατασκευαστεί και στο χωριό στην θέση Μύλος, το δε νερό που θα παροχετεύει θα είναι συμπλήρωμα στην κεντρική δεξαμενή ύδρευσης του χωριού.
Το έργο περιλαμβάνει κατασκευή φράγματος και σωλήνωση μέχρι την κεντρική δεξαμενή.
Το συνολικό κόστος προϋπολογίζεται σε 172.856 δρχ.
Προκειμένου να καλυφτεί το απαιτούμενο ποσό λαμβάνεται δάνειο 80.000 δρχ και δωρεά(επιχορήγηση) από το πρόγραμμα ΜΚΕ 92.856 δρχ.
Το δάνειο είναι δεκαετούς αποπληρωμής με 2% επιτόκιο.
Το συγκρότημα της αντλίας αποτελούνταν από τρεις κυλίνδρους στερεωμένους κάθετα με τα έμβολά τους να είναι συνδεδεμένα μεταξύ τους.
Οι δύο κύλινδροι δέχονταν το υπό πίεση νερό του φράγματος, ενώ ο τρίτος που ήταν στο ενδιάμεσο μεταξύ αυτών, αντλούσε το νερό από την πηγή και το διοχέτευε στην κεντρική δεξαμενή ύδρευσης της Νεράιδας.
Κατά την μετακίνηση των εμβόλων των δύο πλευρικών κυλίνδρων προς τα επάνω, ο μεσαίος κύλινδρος έκανε αναρρόφηση, ενώ κατά την μετακίνησή του προς τα επάνω ο μεσαίος κύλινδρος έκαμνε κατάθλιψη μεταφέροντας το πόσιμο νερό της πηγής στην κεντρική δεξαμενή.
Το έργο κατασκευάσθηκε με προσωπική εργασία των Νεραϊδιωτών το έτος 1961 και 1962.
Στην αρχή λειτουργώντας βοηθητικά συμπλήρωνε με πόσιμο νερό την κεντρική δεξαμενή, με αντίστοιχη μείωση των ωρών λειτουργίας της πετρελαιοκίνητης αντλίας και μετά τον πρώτο χρόνο δοκιμής, το αντλητικό αυτό υδραυλικό συγκρότημα ήταν η κύρια πηγή τροφοδοσίας της κεντρική δεξαμενής.
Το συγκρότημα της πετρελαιοκίνητης αντλίας τέθηκε εκτός λειτουργίας, το οποίο ήταν πολυέξοδο, λόγω του καυσίμου, αλλά και των συχνών βλαβών που παρουσιάζονταν κατά την λειτουργία του, με αποτέλεσμα να μένει το χωριό χωρίς ύδρευση.
Η Υδροκίνητη Αντλία ήταν ένα πρωτοπόρο, μοναδικό στην Ελλάδα έργο και ανέξοδο η λειτουργία του, το οποίο εκτός από την χρήση του για ύδρευση χρησιμοποιούνταν για την άρδευση 200 στρεμμάτων χωραφιών (120 + 80).
Με τσιμεντένιο κανάλι ύψους 50 εκ., εσωτερικού πλάτους 30 εκ. και μήκους ενός χιλιομέτρου το νερό οδηγούνταν από την δεξαμενή στα χωράφια, μετατρέποντάς τα σε αρδευόμενα.
Το είδος των καλλιεργειών τους ήταν κυρίως ο καπνός και τα καλαμπόκια, ελάχιστοι καλλιεργούσαν λαχανικά, αυτά καλλιεργούνταν συνήθως στους λαχανόκηπους των κατοικιών τους.
Ως χειριστές των συγκεοτημάτων αντλήσεως διετέλεσαν ο Στυλιανός Παμπούκογλου 1960,Ανέστης Κοτζαμπουγιούκης 1960, Γεώργιος Παπαδόπουλος 1963, Λευτέρης Ιωαννίδης 1965, Λάζαρος Παπαδόπουλος 1969 και Γεωργιο Κοκτζίδη 1973
Για τα παιδιά το φράγμα αποτελούσε την πισίνα του χωριού, τα ζεστά καλοκαίρια έκαναν κολύμβηση και μακροβούτια στα πολύ κρύα νερά του.
Ανέβαιναν αρκετά ψηλά στο πλαγιαστό πλατάνι που φαίνεται στην φωτογραφία και από εκεί βουτούσαν στο νερό.
Στην κολύμβηση και στις βουτιές συμμετείχαν πολλές φορές και μικρότερα παιδιά, πάντοτε βέβαια με την επίβλεψη των μεγαλυτέρων.
Τα καλοκαίρια ήταν το πέρασμα των παιδιών, από το σημείο αυτό, αφού στις πηγές του είχε συκιές, τα οποία τα σύκα μάζευαν και έτρωγαν πριν πάνε για ψάρεμα στο ποτάμι.
Δυστυχώς πνίγηκε και αυτό με τα νερά της λίμνης Πολυφύτου.
Ξενοφών Βαΐζογλου
Ιστορικός Ερευνητής Νεράιδας
